17 lipca 2019 r. Sejm przyjął Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3626).

Projekt ustawy o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (dalej: „projekt ustawy”) został przygotowany, między innymi w związku z koniecznością wprowadzenia do Ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1155 i 1210) (dalej: „ustawa”) przepisów umożliwiających podmiotom zobowiązanym do realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (dalej: „NCW”) urealnienie zakresu obowiązków związanych z realizacją NCW w najbliższych, kluczowych dla branży latach.

Ponadto niniejszy projekt ustawy:

1. Wprowadza przepisy, które umożliwiają wykorzystanie produktów współuwodornienia do realizacji NCW od 2020 r. oraz umożliwiające zaliczenie do NCW biowodoru zawartego w paliwach ciekłych przy produkcji których wykorzystano biometan.

2. Wprowadza zmiany, których celem jest umożliwienie zaliczenia do NCW innych paliw odnawialnych i biokomponentów zawartych we wszystkich paliwach stosowanych w transporcie.

3. Modyfikuje mechanizm obowiązkowego dodawania biokomponentów do paliw ciekłych, tzw. obligatoryjnego blendingu.

4. Wprowadza zmiany mające na celu uszczegółowienie procedur oraz wymagań dotyczących certyfikacji jakościowej biokomponentów.

5. Uchyla przepisy w zakresie obowiązku oznakowania dystrybutorów do biopaliw ciekłych używanych na stacjach paliw oraz obowiązku zamieszczania czytelnych informacji o dostępności biopaliw ciekłych na tych stacjach.

6. Zawiera propozycje zmian do ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych przedłożone przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dalej: „KOWR”) w zakresie dotyczącym funkcjonowania podmiotów zarejestrowanych w rejestrach prowadzonych przez Dyrektora Generalnego KOWR.

7. Wprowadza zmiany dotyczące funkcjonowania Funduszu Niskoemisyjnego Transportu.

8. Zawiera propozycje zmian w Ustawie z 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. z 2019 r. poz. 660)  – wprowadzające przepisy regulujące obowiązek oznakowania paliw ciekłych.

9. Zawiera propozycje zmian do Ustawy z 11 stycznia 2019 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 317, 1356 i 2348), m.in. w zakresie zmiany terminów obowiązywania odpowiedniego udziału procentowego pojazdów elektrycznych lub napędzanych gazem ziemnym, terminu wygasania umów na wykonanie zadania publicznego oraz zmiany redakcyjnej przepisów dotyczących oznakowania paliw alternatywnych.

10. Zawiera propozycje zmian w Ustawie z 6 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018 r. poz. 1356 i 2533 oraz z 2019 r. poz. 412) – określające zasady dotyczące stosowania mechanizmów wsparcia w ramach Funduszu związane z pomocą publiczną.

11. Zawiera propozycje zmiany w ustawie z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (Dz. U. poz. 1361) – terminu wydania rozporządzeń wykonawczych dotyczących innych paliw odnawialnych oraz skroplonego gazu ziemnego (LNG).

12. Wprowadza zmiany porządkowe i dostosowawcze.

Projekt ustawy stanowi odpowiedź na postulaty branżowe przedkładane Ministrowi Energii przez podmioty zajmujące się produkcją oraz importem/nabyciem wewnątrzwspólnotowym paliw ciekłych a także wytwarzaniem biokomponentów stosowanych do realizacji NCW. Efektem przeprowadzonej analizy sektora jest propozycja nowelizacji Ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, która w sposób kompleksowy reguluje kwestie dotyczące charakteru oraz poziomu obowiązków NCW w latach 2020-2024.

Obowiązek NCW jest jednym z kilku instrumentów realizacji celu OZE w transporcie i obejmuje przede wszystkim konieczność stosowania biokomponentów w paliwach ciekłych i biopaliwach ciekłych. Poza obowiązkiem NCW cel OZE w transporcie, o którym mowa w art. 3 ust. 4 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE (dalej „dyrektywa 2009/28/WE”) wypełniany jest przez wykorzystanie energii odnawialnej elektrycznej w transportach: drogowym, kolejowym i pozostałych oraz na skutek prowadzenia obróbki statystycznej danych dotyczącej rynku konsumpcji paliw transportowych.

Natomiast jeżeli chodzi o NCW należy mieć na uwadze, że ilość wykorzystania biokomponentów w paliwach ciekłych lub biopaliwach ciekłych jest wprost uzależniona od poziomu konsumpcji paliw transportowych w kraju. W tym zakresie obserwowany jest natomiast od września 2016 r. dynamiczny wzrost konsumpcji paliw będący efektem przeprowadzenia skutecznych działań Rządu RP mających na celu ograniczenie funkcjonowania tzw. szarej strefy. Efektem wprowadzonych regulacji prawnych jest m.in. dynamiczny wzrost konsumpcji oleju napędowego o 49,6% (z 11,5 mln ton w 2015 do 17,2 mln ton w 2018 r.) oraz wzrost importu oleju napędowego, który wyniósł 444% (z 1 mln ton w 2015 r. do 4,7 mln ton w 2018 r.). Kolejnym efektem zmian zachodzących w strukturze rynkowej jest również dynamiczny wzrost importu/nabycia wewnątrzwspólnotowego paliw ciekłych, które przykładowo w odniesieniu do oleju napędowego wzrosło w 2018 r. w porównaniu z 2015 r. o ok. 1,7 mln ton, powodując, że stabilność sektora paliw transportowych zarówno obecnie jak i w najbliższym czasie, jest znacznie bardziej uzależniona od potencjału i możliwości w zakresie sprowadzania paliw z zagranicy niż dotychczas.

Skuteczne ograniczenie tzw. szarej strefy w handlu paliwami oznacza m.in. znaczące zwiększenie zapotrzebowania na pojemności magazynowe paliw ciekłych na potrzeby obsługi rynku oraz tworzenia zapasów ropy naftowej, znacznie przekraczające poziom dotychczasowych zdolności. Stąd w ramach uchwały nr 182/2017 Rady Ministrów z 28 listopada 2017 r. w sprawie przyjęcia: „Polityki Rządu RP dla infrastruktury logistycznej w sektorze naftowym” za jeden z priorytetów uznano budowę oraz rozbudowę infrastruktury logistycznej paliw zapewniającej możliwość pokrycia bieżącego zapotrzebowania na usługi magazynowania i transportu paliw ciekłych. Działania, które są obecnie realizowane w tym zakresie z uwagi na skalę inwestycji stanowią istotne obciążenie finansowe Spółek Skarbu Państwa zaangażowanych w ten proces - ale przede wszystkim wymagają czasu niezbędnego na przeprowadzenie samych inwestycji.

Należy mieć na uwadze, iż równolegle wraz ze wzrostem konsumpcji paliw transportowych, wzrasta wykorzystanie biokomponentów powodując konieczność dostosowania obecnej logistyki paliwowej w zakresie zapewnienia stabilnego dodawania biokomponentów do paliw ciekłych i/lub ich magazynowania w bazach paliw. Działania inwestycyjne w tym zakresie obejmują przede wszystkim: wyposażenie baz paliw w instalacje do komponowania biokomponentów, budowę dodatkowych zbiorników dla biokomponentów będące wynikiem powiększania zdolności magazynowych dla paliw ciekłych (rotacja) oraz stworzenie możliwości wprowadzania do obrotu dodatkowych rodzajów biokomponentów. Prowadzonym działaniom inwestycyjnym towarzyszą również zmiany w procesach logistycznych mające na celu zapewnienie stabilności i regularności dostaw biokomponentów do baz paliw (zarówno z kraju jak i z zagranicy – droga morska), co jest szczególnie istotne w kontekście prowadzenia konsekwentnej polityki w zakresie stosowania się do obowiązku dodawania biokomponentów do paliw ciekłych – oleju napędowego i benzyn silnikowych.

Pomimo, iż działania te są podejmowane od pewnego czasu zarówno przez PERN S.A., PKN Orlen S.A., Lotos S.A. jak również niezależnych operatorów paliwowych, z racji czasu potrzebnego na przeprowadzenie inwestycji, efekty podejmowanych działań będą w pełni widoczne w latach 2021-2023.

Zgodnie z wykazem prowadzonym przez Prezesa URE, na podstawie przepisów ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych w roku 2018 zidentyfikowanych zostało 20 podmiotów zobowiązanych do realizacji NCW (2017 r. – 19 podmiotów, 2016 r. – 25 podmiotów, 2015 – 19 podmiotów). Ponieważ rynek produkcji paliw ciekłych oraz ich importu lub nabycia wewnątrzwspólnotowego charakteryzuje się generalnie dużą koncentracją – znajduje to swoje odzwierciedlenie również w przypadku podmiotów realizujących NCW. Sytuacja ta objawia się m.in. tym, że za realizację NCW w kraju w ok. 85% odpowiadają PKN Orlen oraz Lotos SA. Pozostałe podmioty mają znacznie niższy udział rynkowy, nie przekraczający 3%, w tym co najmniej połowa wszystkich podmiotów realizujących NCW wykazuje się udziałem rynkowym, który nie przekracza jednego procenta rynku.

Podmioty realizujące NCW zgodnie z danymi Prezesa URE to przede wszystkim prywatne przedsiębiorstwa, z krajowym kapitałem. Tylko kilka z nich to np. przedstawicielstwa dużych sieci paliwowych z Europy Zachodniej, działających w kraju w formie spółek z o.o. lub oddziałów przedsiębiorcy zagranicznego działającego w kraju.

Co również istotne z punktu widzenia realizacji obowiązków NCW, w szczególności tzw. obligatoryjnego blendingu, zaledwie kilka z podmiotów realizujących NCW dysponuje aktualnie własną infrastrukturą paliwową w obszarze magazynowania paliw ciekłych, która pozwala działać tym firmom w pełni niezależnie od sektora przedsiębiorców dysponujących koncesjami MPC oferujących usługi magazynowania i/lub przeładunku oleju napędowego i benzyn silnikowych.

Również, jeżeli chodzi o dostępność do infrastruktury wytwarzającej biokomponenty, tylko niewielka ilość podmiotów realizujących NCW posiada własne zdolności produkcyjne w zakresie wytwarzania estrów lub bioetanolu. Zdolności te jednak nie są wystarczające do pełnego pokrycia zapotrzebowania tych podmiotów. Dodatkowo krajowi producenci paliw (PKN Orlen oraz Lotos SA) dysponują potencjałem możliwym do wykorzystania w zakresie uruchomienia produkcji biowęglowodorów ciekłych w oparciu o technologię współuwodornienia, którą mogą wdrożyć na własnych instalacjach służących do przerobu ropy naftowej.

Powyższa analiza struktury oraz potencjału podmiotów realizujących NCW wyraźnie wskazuje, że sytuacja w zakresie skali prowadzonej działalności, potencjału finansowego jak również rynkowego oraz dostępności do infrastruktury ułatwiającej realizację NCW (w tym obligatoryjnego blendingu) tych przedsiębiorców jest mocno zróżnicowana.

Dynamikę, udział oraz rodzaje biokomponentów wykorzystywanych do realizacji NCW w latach 2008-2018 prezentuje poniższa tabela sporządzona w oparciu o dane przekazywane w sprawozdaniach rocznych podmiotów realizujących NCW przekazywanych do Prezesa URE.

Dane zaprezentowane w powyższej tabeli wskazują na dominującą rolę, jaką w realizacji NCW w kraju odgrywają dwa rodzaje biokomponentów, tj. estry metylowe (dodawane do oleju napędowego lub występujące w postaci samoistnej) oraz bioetanol (dodawany do benzyn silnikowych). Ponadto w 2017 r. podmioty realizujące NCW po raz pierwszy wykazały wykorzystanie do realizacji NCW biowęglowodorów ciekłych w ilości 11 278 ton. Wykorzystanie estrów i bioetanolu do komponowania paliw ciekłych jest obecnie najbardziej efektywną i najtańszą metodą realizacji celu OZE w transporcie, co potwierdzają również doświadczenia pozostałych krajów UE. Powszechna dostępność oraz przystępna cena tych biokomponentów powoduje, że to właśnie estry oraz bioetanol są dla znakomitej większości państw Unii Europejskiej podstawowym nośnikiem energii wykorzystywanym do realizacji celu OZE w transporcie.

Powyższą zależność potwierdzają również ogólnodostępne dane statystyczne (w oparciu o formularz SHARE, dane za 2016 r.) oraz informacje pochodzące z centrów analitycznych (FO Licht), zgodnie z którymi estry oraz bioetanol mają najwyższy udział w strukturze wszystkich nośników energii odnawialnej w transporcie w UE, który łącznie wynosi ok. 84%, podczas gdy biowęglowodory ciekłe - 15%, biogaz wykorzystywany do celów transportowych – niespełna 1%, a inne paliwa odnawialne – 0%.

Jeżeli chodzi o krajowe zdolności produkcyjne to w rejestrze wytwórców prowadzonym przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, zarejestrowanych jest 24 przedsiębiorców (w tym dwa podmioty uprawnione są do wytwarzania dwóch rodzajów biokomponentów), z czego:

- 9 podmiotów jest uprawnionych do wytwarzania estrów, moce wytwórcze wynoszą: 1,356 mln ton;

- 14 podmiotów jest uprawnionych do wytwarzania bioetanolu, moce wytwórcze wynoszą: 0,708 mln ton;

- 2 podmioty są uprawnione do wytwarzania biowęglowodorów ciekłych, moce wytwórcze wynoszą: 25,12 tys. ton;

- 1 podmiot jest uprawniony do wytwarzania bio propan-butanu, moc wytwórcza wynosi 3,50 mln l.

Z przedłożonego zestawienia wynika, że moce produkcyjne w zakresie estrów oraz bioetanolu są w kraju na wysokim poziomie, wciąż przekraczającym zapotrzebowanie, które jest ograniczone ponieważ stosowanie estrów oraz bioetanolu do NCW charakteryzuje się technicznymi barierami. Normy techniczne określane dla paliw ciekłych, a w ślad za nimi krajowe przepisy, ograniczają możliwość stosowania estrów metylowych i bioetanolu w paliwach ciekłych do standardu E5/E10 (PN-EN 228) i B7 (PN-EN 590).

Powyższe ograniczenia, które określane są jako tzw. blending wall, powodują, że poziom NCW osiągnięty przy wykorzystaniu tych biokomponentów (w zależności od struktury oleju napędowego i benzyn silnikowych na rynku oraz w przypadku gdy biomasą są surowce spożywcze, zaliczane pojedynczo do realizacji NCW) nie przekracza w najlepszym przypadku poziomu 6%.

W praktyce gospodarczej, w sytuacji gdy poziom obowiązku przekracza poziom blending wall pojawia się konieczność poszukiwania alternatywnych sposobów wykorzystania biokomponentów, np. stosowanych w biopaliwach ciekłych, lub innych rodzajów biokomponentów niż estry oraz bioetanol (takich jak: biowęglowodory ciekłe, inne paliwa odnawialne, biogaz/biometan wykorzystywany do celów transportowych). Przy czym możliwość wykorzystania wskazanych powyżej potencjalnych rozwiązań zależy od wielu czynników, wśród których do najważniejszych należy poziom zapotrzebowania na dany nośnik energii zawarty w paliwach.

Spośród powyżej wymienionego katalogu potencjalnych rozwiązań, zgodnie z informacjami dotyczącymi struktury wykorzystania poszczególnych rodzajów biokomponentów w Unii Europejskiej, potencjalnie najciekawszą alternatywą wydaje się możliwość wykorzystania biowęglowodorów ciekłych (HVO) do realizacji NCW.

 Należy mieć jednak na uwadze, iż zgodnie z obecnymi przepisami ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 1986) poziom NCW na rok 2020 wynosi 8,5%. Poziom ten został określony w roku 2016, tj. w okresie, w którym nie były jeszcze znane konsekwencje wprowadzenia w życie pakietu paliwowego i następnie pakietów energetycznego i przewozowego, mających na celu ograniczenie funkcjonowania tzw. szarej strefy. Zaproponowany wówczas poziom NCW, przy obecnie szacowanej konsumpcji paliw ciekłych oznacza jednakże, że do pełnego wykonania tego celu przy założeniu wykorzystania estrów oraz bioetanolu do poziomu wynikającego z ograniczenia blending wall, potrzebne będzie dodatkowe wykorzystanie ok. 700 tys. ton HVO (przy czym ok. 170 tys. ton tych biowęglowodorów ciekłych będzie musiało być wytworzonych z surowców upoważniających do podwójnego naliczenia). W trakcie prac nad poziomami NCW na lata 2017-2020 prowadzonymi w 2016 r. szacowano, że do realizacji NCW, przy aktualnej wówczas konsumpcji paliw, wystarczy jedynie ok. 200 tys. ton biowęglowodorów ciekłych.

Przedłożone powyżej dane dotyczące krajowych zdolności produkcyjnych biowęglowodorów ciekłych (26 tys. ton) są ewidentnie niewystarczające. Sytuacji w tym zakresie niewiele poprawi fakt uruchomienia na instalacjach PKN Orlen oraz Lotos SA produkcji biowęglowodorów ciekłych w technologii współuwodornienia (tzw. coHVO), która powinna w 2020 r. wytworzyć ok. 30-60 tys. ton tych biokomponentów.

Niezbędna jest zatem analiza podaży i popytu HVO w Europie i na świecie w roku 2020 oraz kolejnych i oszacowanie poziomu dostępności tego biokomponentu dla krajowych podmiotów zobowiązanych do realizacji NCW. Zgodnie z posiadanymi informacjami produkcja HVO na świecie charakteryzuje się dużą koncentracją (ponad połowa zdolności produkcyjnych należy do jednego podmiotu) i niewielkimi możliwościami wzrostu tego potencjału w najbliższych latach (prowadzonych jest niewiele projektów inwestycyjnych oraz pojawiają się coraz powszechniejsze bariery w zakresie dostępu do biomasy).

Zgodnie z oficjalnymi danymi producentów HVO w 2018 r. zdolności produkcyjne tego biokomponentu wynosiły nieco ponad 5,0 mln ton oraz realizowane były nowe inwestycje (m.in. we Francji, Włoszech oraz Azji), pozwalające na wzrost zdolności produkcyjnych o nieco ponad 1 mln ton w perspektywie roku 2020. Równocześnie konsumpcja HVO w 2018 r. (na podstawie FO Licht) na świecie wynosiła w 2018 r. 4,7 mln ton, z czego większość, niemal 3 mln ton, przypadło na Unię Europejską. Pomimo wysokiego wykorzystania obecnych zdolności produkcyjnych rynek europejski, w perspektywie roku 2020 wymaga dalszego dynamicznego wzrostu. Wynika to z faktu, iż w 2017 r. średni poziom realizacji celu OZE w transporcie wyniósł w UE 7,60% co jednoznacznie wskazuje na konieczność szerszego wykorzystania HVO. Wzrost tego zapotrzebowania jest przedmiotem oszacowań, przykładowo według Navigant (dawniej ECOFYS), popyt na biowęglowodory ciekłe w Europie pomiędzy 2018 a 2020 r. może się niemal podwoić osiągając ok. 6 mln ton natomiast szacunki firmy doradczej Ernst&Young wskazują zapotrzebowanie na poziomie co najmniej 7,6 mln ton HVO w Europie.

Szacowany wzrost konsumpcji biowęglowodorów ciekłych w roku 2020, w stosunku do obecnego poziomu wynosi zatem pomiędzy 3,0 a 4,6 mln ton, co biorąc pod uwagę obecny poziom zbilansowania rynku, wykorzystywanie istniejących zdolności produkcyjnych w ponad 90% oraz niewielką skalę realizowanych aktualnie inwestycji na świecie potwierdza, że takie ilości biokomponentu nie będą dostępne w perspektywie nie tylko roku 2020 ale również kilku kolejnych lat.

Biorąc powyższe pod uwagę podjęto decyzję o przyjęciu regulacji prawnych mających na celu dostosowanie poziomów i zakresu NCW do aktualnych możliwości sektora paliwowego, co pozwoli na wyeliminowanie ryzyka wystąpienia kryzysu paliwowego w roku 2020.

Zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania dotyczą w szczególności określenia na kolejne lata: (1) wysokości NCW (do roku 2024), oraz (2) wysokości współczynników redukcyjnych i (3) poziomów obligatoryjnego blendingu (na lata 2020-2022), w skali możliwej do realizacji przez podmioty zobowiązane, co ma fundamentalne znaczenie w kontekście zapewnienia stabilizacji sektora i zapewnienia bezpieczeństwa paliwowego państwa w najbliższych latach.

Jednocześnie zaproponowane powyżej wartości zostały tak oszacowane, aby zapewnić co najmniej dotychczasowy poziom konsumpcji biokomponentów w najbliższych latach. Jest to szczególnie istotne z uwagi na zachowanie stabilności krajowego sektora przetwórstwa rolno-spożywczego, który dostarcza większość surowców do wytwarzania biokomponentów w kraju.

Szczegółowo opisane pozostałe zmiany wprowadzone w ww. projekcie ustawy znajdują sięw uzasadnieniu projektu>>>>>

Źródło: Sejm.gov.pl